1.2 Πρωτόκολλο τεχνητής σπερματέγχυσης
Σκοπός: Η εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων αναπαραγωγικής διαχείρισης όπως είναι η τεχνητή σπερματέγχυση (ΤΣ) είναι απαραίτητη για τη μελλοντική βιωσιμότητα των εκτροφών. Ειδικότερα, η ΤΣ επιτρέπει την αξιοποίηση αρσενικών υψηλής γενετικής αξίας, τα οποία δεν είναι δυνατόν να βρίσκονται στις εκτροφές, και την εφαρμογή ενός προσαρμοσμένου προγράμματος γενετικής βελτίωσης μέσω της διασφάλισης της ακρίβειας των στοιχείων γενεαλογίας σε συνδυασμό με τον αξιόπιστο έλεγχο των αποδόσεων των απογόνων (Εικόνα 4α). Επιπλέον, αποφεύγεται η μετάδοση ασθενειών και μειώνονται σημαντικά τα έξοδα της εκμετάλλευσης καθώς ένα αρσενικό μπορεί να γονιμοποιήσει έως και 1000 θηλυκά με κόστος 7 ευρώ ανά κυοφορία (Πρίσκας, 2023). Συνεπώς, ιδανικά οι εκτροφές πρέπει να εξασφαλίζουν όλους τους απογόνους αντικατάστασης μέσω ΤΣ.
Εικόνα 4α. Συνοπτική παρουσίαση της τεχνητής σπερματέγχυσης.
Διαδικασία: Συστήνεται η τραχηλική ΤΣ με τη χρήση νωπού σπέρματος. Για την αύξηση του ποσοστού επιτυχίας είναι απαραίτητο να ακολουθηθούν και να εφαρμοστούν ορθά τα παρακάτω βήματα (Διάγραμμα 1):
- Επιλογή των κατάλληλων θηλυκών για ΤΣ. Για την αύξηση του ποσοστού επιτυχίας της ΤΣ είναι απαραίτητο να επιλεχθούν τα καλύτερα θηλυκά σε κάθε εκτροφή. Τα κριτήρια αξιολόγησης και επιλογής περιλαμβάνουν τα παρακάτω:
- Ηλικία: πρώτη έως τρίτη γαλακτική περίοδος
- ΔΘΚ: «2,5»-«3,5»
- Ιστορικό γονιμότητας και υγείας των ζώων: απαλλαγμένα από νοσήματα και χωρίς ιστορικό αναπαραγωγικών προβλημάτων
- Αποδόσεις: υψηλή γαλακτοπαραγωγή, καλή ποιότητα γάλακτος, καλή μορφολογία μαστού, χαμηλός αριθμός σωματικών κυττάρων στο γάλα
- Παρεμβάσεις: Όποιες παρεμβάσεις (π.χ. κούρεμα, ποδοκομία) πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί ένα μήνα πριν την προγραμματισμένη σπερματέγχυση.
- Διαχειριστικές παρεμβάσεις σχετικά με τον χρόνο των αναμενόμενων τοκετών
- Συγχρονισμός του οίστρου των θηλυκών. Ο συγχρονισμός του οίστρου πραγματοποιείται με ενδοκολπικούς σπόγγους και συσκευές προγεστερόνης , προγεσταγόνα σε συνδυασμό με γοναδοτροπίνες (δόση ανάλογα π.χ. με φυλή, σωματικό βάρος), προσταγλανδίνες (μόνο στην αναπαραγωγική περίοδο).
- Τοποθέτηση του σπέρματος στα θηλυκά. Η τοποθέτηση του σπέρματος στα θηλυκά γίνεται από εξειδικευμένα άτομα 50-55 ώρες μετά την αφαίρεση των κολπικών συσκευών. Το προσωπικό της εκτροφής θα πρέπει να έχει φροντίσει για την ομαδοποίηση των ζώων και να συνδράμει στη συγκράτησή τους κατά τη διαδικασία της σπερματέγχυσης. Η διαδικασία μπορεί να πραγματοποιηθεί στο αρμεκτήριο ή σε έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο όπου θα έχουν ομαδοποιηθεί τα ζώα. Απαραίτητοι κρίνονται οι ήπιοι χειρισμοί των ζώων για την αύξηση του ποσοστού επιτυχίας.
- Διαχείριση των ζώων μετά την ΤΣ. Μετά την εφαρμογή της ΤΣ τα ζώα θα πρέπει να παραμείνουν στο χώρο διαβίωσής τους και να μη μετακινηθούν. Επίσης, δε θα πρέπει να αρμεχθούν για τις επόμενες 12 ώρες. Τέλος, δε θα πρέπει να πραγματοποιηθούν παρεμβάσεις στα ζώα για 20 ημέρες.
- Διαχείριση επιστροφών σε οίστρο. Για τη διαχείριση των επιστροφών σε οίστρο, συστήνεται η είσοδος των αρσενικών 8 ημέρες μετά την ΤΣ.
Διάγραμμα 1. Βήματα πρωτοκόλλου για ΤΣ.
Εξοπλισμός-Αναλώσιμα: Κολπικές συσκευές προγεστερόνης (CIDR2) και ορμόνη PMSG για συγχρονισμό του οίστρου (Εικόνα 4β).